شهر توریستی باسمنج 

باسمنج یکی از شهرهای توریستی استان آذربایجان شرقی است که در بخش مرکزی شهرستان تبریز واقع شده است . این در شهر در 6 کیلومتری جنوب شرقی مرکز  استان قرار گرفته است و با  12692 نفر جمعیت در سال 1395 خورشیدی ، بیست و دومین شهر آذربایجان شرقی محسوب می شود.
این شهر با داشتن آب و هوای معتدل و طبیعت دلنشین یکی شهرهای توریستی به حساب می آید.
 
نـام
واژه باسمنج از سده هشتم به بعد به صورت صورتهای ، اوسفنج ، اوسبنج ، فهوسفنج و هوسفنج در بعضی متون دیده می شود. در باب ریشه نام باسمنج (بهوسپنج) گفتنی است که اجرای فهو ، وهو و بهو در زبان پهلوی به معنی خوب است که همگی در توصیف سپنج در این زبان به معنی جایگاه استراحت است . اصطلاح فارسی سپنج  سرای هم باید در رابطه با همین معنی سپنج (استراحت) پدید آمده باشد.
 
پیشینـه
به نوشته رشیدالدین فضل الله ، قریه اوسبنج مشهور به ترک دیه از دیه های ناحیه مهران رود شمرده می شدو حدودش متصل به شارع خراسان و به اراضی زرنق و شادبادعلیا و شارع قریه مرده ناب و فتح آباد بود. در یکی از قباله های به سال 987 هجری از همنام آن ـ مزرعه یا ده اُسفنج ـ در ناحیه بروانان (بخش ترکمناچای) نام برده است. درمنابع تاریخی دوره صوفیان نیز نام فهوسفنج آمده است. به نوشته اسکندر منشی در سال 989 هجری ، شاه محمد خدابنده از سعیدآباد کوچ کرد و وارد فهوسفنج شد.
در زمان سلطان محمد خدابنده در جنگ میان قزلباش ها و سپاه امپراتوری عثمانی در کنار رود فهوسفنج ، عثمانی ها شکست خوردند و عقب نشینی کردند. شاه عباس یکم که در سال 998 هجری بر اثر صلح با عثمانی ، قسمتهایی از آذربایجان و شیروان و بنادر دریای خزر و کردستان و لرستان (متصرفات عثمانی ها در فاصله سال های 985 و 998 هجری) را به آن دولت واگذار کرده بود ، در سال 1012 هجری برای باز پس گیری آذربایجان از عثمانی ها ، پیش از ورود به تبریز و پس از اقامت در کاروانسرای شبلی ، وارد فهوسفنج شد.
در سال 1027 هجری ، قوای عثمانی به سرداری خلیل پاشا ، شهر تبریز  و در پی آن قریه فهوسفنج را تسخیر نمودند. در جنگ های ایران و روس در زمان فتحعلی شاه قاجار ، قشون روس پیش از معاهده ترکمنچای باسمنج را تصرف کردن ، ولی پس از مدتی عقب نشست.
به نوشته اعتمادوالسلطنه در 19 شوال سال 1264 هجری ، ناصرالدین شاه قاجار با اردویی مرکب از 10هزار از تبریز بیرون آمد و وارد باسمنج شد و در سفر به اروپا (از راه میانه ـ باسمنج) وارد تبریز شد.
به نوشته عبدالعلی ادیب الملک در دوره ناصری، باسمنج یک حمام و دو مسجد و هفت خانوار رعیت و ده دکان داشت و مالیات دیوانی آن به 160تومان می رسید. باسمنج در جریان جنگ های انقلاب مشروطیت و لشکر کشی قوای دولتی به آذربایجان ، به لحاظ موضع سوق الجیشی، مدتی مقر حکم فرمایی عین الدوله بود و میان قوای ستارخان و قشون دولتی ، بارها در آن جا زد و خورد روی داد.این شهر بعدها مرکز بلوک مهران رود شد و جاده تبریز ـ بستان آباد از وسط آن می گذشت.
 
توسعه شهر
به منظور اسکان سرریز جمعیت تبریز و تصمیم مسئولان امر برای احداث شهرک های مسکونی از جمله شهرک های آذران ، خاوران و مهران شهر در مابین حوزه استحفاظی شهرداری های تبریز و باسمنج ، براهمیت این شهر افزوده شده است. و با شروع ساخت و ساز در این 3 شهرک، شهر باسمنج به مرکز استان آذربایجان شرقی متصل خواهد شد.
 
رونـق شهـر
قبل از احداث جاده جدید تبریز ـ تهران ، راه پایتخت از داخل این شهر می گذشت که رونق خوبی هم به شهر داده بود ولی پس از راه اندازی جاده جدید ، شهر باسمنج از توسعه مطلوب باز مــانده است. که با افتتـاح آزاد راه تبـریز ـ زنجــان ـ تهــران که از حاشــیه جنوبــی این شهـر می گذرد، شهر باسمنج بار دیگر از رونق خوبی برخوردار شده است.
 
محصـولات
خیار باسمنج از نظر طمع و مزه بهترین خیار تولید کشور محسوب می شود که در گذشته قسمت عمده آن به خیارشور تبدیل می شد. ولی در سالهای اخیر به علت کاهش شدید تولید، بیشتر به صورت خیار سبز روانه بازار مصرف می شود. خیارشور باسمنج و پنیر لیقوان از مهم ترین محصولات تولیدی و تجاری این منطقه به شمار می رود.
 
روستاها
بیـرق ـ جــانقــور ـ حـاج عبـدال ـ دیـرج لیلی خانی ـ زرنــق ـ سـفیــده خوان کنــدرود ـ لیقـوان ـ نعمت آباد ـ هروی ـ باغ یعقوب
 
گـردشگـری
به خاطر سرسبزی و وجود چشم اندازهای طبیعی در کناره های مهران رود ، در محور باسمنج به روستای سفید خوان و آب و هوای مناسب و همچنین نزدیک بودن این شهر به مرکز استان در سالهای اخیر این منطقه از نظر گردشگری اهمیت خاصی پیدا کرده است، به طوری که در چند سال گذشته ساخت و ساز ویلاها و سایر مکان های تفریحیدر کناره های رودخانه مهران رود چند برابر شده است. همچنین در روزهای تعطیل، این شهر پذیرای عده زیادی از اهالی تبریز است.
 
 1) دامنـه سهنـد
کوه سهند به عنوان یکی از کوههای مرتفع در این منطقه قرار گرفته و وجود این کوه موجب شده تا آب و هوای مطبوع و طبیعی بکر بوجود آید و دامنه سهند به عنوان یکی از مناطق گـردشگـری است که در طـول سال میهمـانان و گـردشگران بسیـاری را به سمـت خود جلــب می نماید و در روز سیزده بدر که همه برای بدر کردن سیزده به دامن طبیعت پناه می برند، دامنه سهند با داشتن چشمه های روان و گوارا و درختان و چمنزارهای دل انگیز و هوای خنک و دلنشین بهاری پذیرای هزاران تن از گردشگر استان آذربایجان شرقی و سراسر کشور هستند.
 
2) دره لیقوان
روستای لیقوان یکی از روستاهای بخش مرکزی تبریز که در منطقه باسمنج قرار دارد و به خاطر نزدیکی به کوه سهند دارای آب و هوای بسیار خوب و چشمه های گوارا و چمنزارها و درختان سرسبزی است که سالیانه گردشگران بسیاری برای گذراندن اوقاغت خود به این منطقه می آیند.
پنیر لیقوان شهرت جهانی دارد و نان سنتی این روستا نیز با پنیرش بسیار لذیذ و خوشمزه است و اهالی این روستا عمدتاً در تولید پنیر فعال هستند.
در خصوص لذیذی و مرغوبیت پنیر تولیدی در لیقوان ، می گویند که چرای گوسفندان در علفزارهای طبیعی و تغذیه آنها از طبیعت و نوشیدن آب تمیز و گوارای دامنه سهند ، موجب این امر شده و شیری که از گوسفندان دوشیده می شود، بسیار خوشمزه و مقوی است.
لیقوان را ماسوله آذربایجان نیز می گویند که خانه های این روستا مانند ماسوله ساخته شده و بهترین مکان برای گردشگران است..
 
3)چشم اندازهای طبیعی در کناره های رودخانه مهران رود
یکی از جلوه های زیبایی و چشم نواز منطقه باسمنج، وجود سرسبزی و چشم اندازهای طبیعی در کنار رودخانه مهران رود است.
روستای هروی به دلیل داشتن آب و هوای دلنواز، به عنوان یکی از مناطق گردشگری مطرح شده و در سالهای اخیر ویلاسازی در این روستا به حدی رسیده است که وقتی گذرتان به آنجا بیفتد، ساختمان های زیبا ویلایی را مشاهده خواهید کرد که با دارا بودن آب و هوای خوب، فضایی کاملاً دلنشین و توام با آرامش و امنیت، هروی را به عنوان منطقه گردشگری مطرح کرده و هر سال پذیرای میهمانان بسیاری از سراسر کشور می باشد.
 
4) آب گرم اسپران خوان ( سفیده خوان )
در نزدیکی روستای لیقوان، روستای اسپراخوان (سفیده خوان) قرار دارد که این روستا نیز در همجواری دامنه سهند با آب و هوای مطبوع قرار گرفته و از ویژگی این روستا، وجود چشمه های آب گرم است که از دل کوه سهند جاری می شوند و خاصیت درمانی دارد و همه ساله گردشگران بسیاری را به سمت خود جلب می کند که متاسفانه در خصوص ساماندهی و تبدیل این روستا به منطقه ای شبیه سرعین اردبیل از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اقدامی نشده و در صورت توجه بیشتر، این منطقه پتانسیل لازم برای جذب گردشگر را دارد.